مشاهدهی سیاهچالهی عظیم برای نخستین بار
پس از سالها تشخیص بر اساس محاسبات، سرانجام دقایقی پیش اعلام شد که تلسکوپ افق رویداد موفق به مشاهدهی مستقیم سیاهچالهی عظیم و باورنکردنی مرکز کهکشان راه شیری شده است. موضوعی که دانشمندان آن را یک اکتشاف پیشگامانه میدانند.
«کمان ای*» (*Sagittarius A) سیاهچالهای است که مدتها دانشمندان حضور آن را در قلب راه شیری احساس میکردند. حالا تیم تلسکوپ افق رویداد موفق شده است مرزهای رصد آن را پشت سر بگذارد و نخستین تصویر از آن را ثبت کند.
به گفتهی مقامات بنیاد ملی علوم آمریکا، در سالهای گذشته بود که برای نخستین بار تصویری از یک سیاهچاله منتشر شد و الهامبخش دانشمندان شد تا مرزهای جهان را بکاوند و امروز به دلیل کارهای بسیار زیاد در این زمینه، یک کشف شاخص دیگر اعلام میشود. این کشف توسط ۳۰۰ دانشمند از هشت تلسکوپ در سراسر جهان ممکن شد و یادآور این است که در کنار هم چه کارهای بزرگی امکانپذیر میشود.
بنیاد ملی علوم نقش بسیاری در پشتیبانی از برنامههای تلسکوپ افق رویداد داشت تا بتواند مرزهای دانش را پیش ببرد. به گفتهی دانشمندان، همواره انتظار داشتیم که در قلب راه شیری در صورت فلکی کمان یک ابرسیاهچاله قرار داشته باشد و دههها مطالعه و رصد نشان داد که یک جرم ۴ میلیون برابر خورشید وجود دارد. تا کنون اما تصویر مستقیمی از این سیاهچاله نداشتیم و این اولین تصویر مستقیم از سیاهچالهی جذاب مرکزی راه شیری است.
اگرچه چون سیاهچاله کاملا تاریک است ما نمیتوانیم خود آن را ببینیم اما گاز درخشان اطراف آن نشانهای آشکار از وجود آن است: یک منطقهی مرکزی تاریک (به نام سایه) که توسط یک ساختار حلقه-مانند روشن احاطه شده است. نمای جدید نور خمیده شده توسط گرانش قدرتمند سیاهچالهای را نشان میدهد که چهار میلیون برابر جرم خورشید ماست.
چون این سیاهچاله حدود ۲۶ تا ۲۷ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد، اندازهی آن در آسمان به اندازهی یک دونات روی ماه بهنظر میرسد. بنابراین برای تصویربرداری از آن، تیم ETH مجموعهی قدرتمندی را ایجاد کرد که رصدخانههای رادیویی سراسر سیارهی زمین را به هم پیوند داد تا یک تلسکوپ مجازی واحد به اندازهی زمین را تشکیل دهد. این رصدخانه *Sgr A را طی چندین شب در سال ۲۰۱۷ مشاهده کرد و برای ساعتهای متوالی (مشابه نوردهی طولانی در دوربین) دادهها را جمعآوری کرد.
«تلسکوپ افق رویداد» (Event Horizon Telescope) یا «ایاچتی» (EHT) شبکهای از هشت تلسکوپ رادیویی مستقر در شیلی، هاوایی، قطب جنوب و جاهای دیگر از سراسر جهان است که عمدتا سیاهچالهها را مطالعه میکند. در سال ۲۰۱۹، این همکاری بهطور مشابه نخستین تصویر از یک سیاهچاله را با رصد مسیه ۸۷ (M87) ثبت و منتشر کرد.
تلسکوپ قطب جنوب در ایستگاه قطب جنوبی آموندسن-اسکات بنیاد ملی علوم آمریکا
Credit: Dr. Daniel Michalik/NSF
«آرایهی میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما» یا رصدخانهی «آلما» (ALMA) و «آزمایش رهیاب آتاکاما» یا «اپکس» (APEX) رصدخانهی جنوبی اروپا ازجمله کارزارهای رصدی هستند که در برنامهی تلسکوپ افق رویداد شرکت دارند.
به گفتهی پژوهشگران اکنون میتوانیم تفاوتهای تصاویر ثبت شده از دو سیاهچالهی کلانجرم را مطالعه کنیم تا به سرنخهای جدید و ارزشمندی دربارهی ی عملکرد این فرآیند مهم دست یابیم.ما تصاویری از دو سیاهچاله داریم که یکی در حد بالایی و دیگری در حد پایینی بازهی درنظر گرفته شده برای سیاهچالههای ابرپرجرم کیهان است، بنابراین میتوانیم در آزمایش چگونگی رفتار گرانش در این محیطهای شدید، بیش از همیشه پیش برویم.
پیشرفت در EHT همچنان ادامه دارد. یک کارزار رصدی بزرگ در مارس ۲۰۲۲ (فروردین ۱۴۰۱) حتی شامل تلسکوپهای بیشتری نسبت به قبل بود. گسترش مداوم شبکهی تلسکوپهای افق رویداد و بهروزرسانی فناوری قابل توجه آن، به دانشمندان امکان میدهد که تصاویر حتی چشمگیرتر و همچنین فیلمهایی از سیاهچالهها را در آیندهی نزدیک ثبت و منتشر کنند.
پیشنهاد می کنیم مقاله پیشنمایش خیرهکنندهای تلسکوپ جیمز وب را هم بخوانید.
