برخورد زباله‌ی فضایی ۳ تنی با ماه

یک قطعه‌ی ۳ تنی از موشکی که در سال‌های گذشته مأموریتی را به مقصد ماه انجام داده بود، روز جمعه با سرعتی زیاد به ماه برخورد کرد و احتمالا بقایای برخوردی قابل مشاهده‌ای برای مدارگردهای ماه ایجاد کرده است.

این‌طور که پیداست باید یک دهانه‌ی دیگر به فهرست دهانه‌های ماه اضافه کنیم زیرا طبق محاسبات مداری بقایای ۳ تنی موشکی که سال‌ها در فضا رها شده بود، روز جمعه به ماه برخورد کرد. این اما برخورد مستقیما مشاهده نشده است و تنها ممکن است به‌زودی شاهد عکس‌هایی از محل برخورد باشیم.

به گفته‌ی «بیل گری» (Bill Gray) ستاره‌شناس، که نخستین کسی بود که این رویداد را پیش‌بینی کرده بود، برخورد در ساعت ۱۲:۲۵ ساعت هماهنگ جهانی (۱۵:۵۵ به وقت تهران) در نیمه‌ی دور ماه روی داده است. او به خبرگزاری فرانسه گفت: «این سازه‌ی تقریبا چهار تنی با سرعتی در حدود ۹۳۰۰ کیلومتر بر ساعت در فضا مسابقه می‌دهد و دهانه ای به طول ۱۰ یا ۲۰ متر ایجاد می‌کند.»

سرعت، مسیر و زمان برخورد آن با استفاده از مشاهدات تلسکوپ زمینی محاسبه شد. او گفته بود: «ما داده‌های ردیابی زیادی برای این جسم داشتیم و به جز نیروهای گرانش و نور خورشید چیزی روی آن اثر نمی‌گذارد.»

شناسایی این قطعه از موشک چینی به‌ویژه به این دلیل مورد بحث بوده است که هیچ نهاد رسمی مسئول فهرست‌بندی و ردیابی زباله‌های فضایی در اعماق فضا نیست. گری، یک پیمانکار مستقل است و نرم‌افزار محاسبات مداری مورد استفاده‌ی ناسا را ​​ایجاد کرده است که زباله‌های فضایی ساخت انسان را شکار و روی آن‌ها نظارت می‌کند تا دانشمندان آن را با سیارک‌ها اشتباه نگیرند و بی‌دلیل مطالعه نکنند.

این موشک در دهانه‌ای به نام «هرتسپرونگ» (Hertzsprung) که کمی بزرگتر از ایالت آیووا آمریکا است به سطح ماه برخورد کرد. این محدوده به اندازه‌ی کافی دور است که هیچ گونه تهدیدی برای سایت‌های فرود مأموریت‌های آپولو یا دیگر مأموریت‌ها ایجاد نمی‌کند. شرکت نرم‌افزار مدل‌سازی AGI انیمیشنی از چگونگی رخ دادن این برخورد ساخته است.

او ابتدا فکر می‌کرد چیزی که می‌بیند یک موشک اسپیس‌ایکس است، اما بعدا نظرش تغییر کرد و اعلام کرد که این یک بوستر مرحله‌ی سوم موشک «چانگ‌ای ۵-تی۱» (Chang’e 5-T1) است که در سال ۲۰۱۴ به عنوان بخشی از برنامه‌ی کاوش ماه آژانس فضایی چین به فضا پرتاب شد. پکن اما مسئولیت آن را رد کرد و گفت که تقویت‌کننده‌ی مورد بحث «به طور ایمن وارد جو زمین شده و کاملا سوخته است.»

اما به گفته‌ی گری، بیانیه‌ی وزارت امور خارجه‌ی چین دو مأموریت با نام‌های مشابه را با هم اشتباه گرفته است و در واقع درباره‌ی موشکی صحبت می‌کند که خیلی دیرتر پرتاب شده است. در هر صورت، فقط مدارگرد شناسایی ماه ناسا و فضاپیمای چاندرایان-۲ هند، که هر دو به دور ماه می‌چرخند، قادر به تصویربرداری از این دهانه خواهند بود.

«پل هاین» (Paul Hayne) دانشمند سیاره‌شناسی دانشگاه کلرادو بولدر گفت: «برخورد این موشک، آزمایشی تصادفی است که می‌تواند چیزهای زیادی درباره‌ی چگونگی برخورد طبیعی سطوح سیاره‌ای آشکار کند. داشتن درکی عمیق‌تر از فیزیک ضربه، به پژوهشگران کمک می‌کند تا اثرات برخوردها روی مناطق دورافتاده‌ی ماه و همچنین زمین و دیگر سیارات را تفسیر کنند.»

آژانس فضایی آمریکا در اواخر ژانویه اعلام کرد که می‌خواهد این دهانه را بررسی کند، اما در عین حال تأکید کرد که یافتن آن یک چالش است که ممکن است «هفته‌ها تا ماه‌ها» طول بکشد. به گفته‌ی گری، هر دو کاوشگر تنها قادر به رصد هر منطقه برای یک بار در ماه هستند.

این موضوع که مراحل موشک پس از انجام هدف خود یعنی پرتاب فضاپیما، به فضا رها شوند، امری عادی است اما این نخستین بار است که یک برخورد غیرعمدی با ماه پیش‌بینی شده است. فضاپیماها پیش از این برای اهداف علمی، برای نمونه در ماموریت‌های آپولو برای آزمایش لرزه‌سنج‌ها، عمدا به ماه برخورد کرده بودند. همچنین در سال ۲۰۰۹ ناسا ماهواره‌ی «ال‌کراس» (Lcross) خود را در جست‌وجوی آب به سطح ماه کوبید.

ماه گذشته، آژانس فضایی اروپا بیانیه‌ای صادر کرد و با توجه به اینکه ناسا و دیگر کشورها می‌خواهند حضوری پایدار روی ماه داشته باشند، نگرانی خود را از اینکه اقدامات کافی برای ردیابی زباله‌های فضایی انجام نمی‌شود ابراز کرد.